Πολιτική και μουσική ανυπακοή

15-2-2018

Πολιτική και μουσική ανυπακοή
Του Θωμά Μπακαλάκου, Μουσικοσυνθέτη

Η διάθεση και η δράση για πρόοδο συχνά οδηγεί στην ανυπακοή, ως δύναμη που επιφέρει τις μεταβολές σε ένα σύστημα αξιών, όπως είναι και η μουσική, στο οποίο σύστημα μπορούμε να εντάξουμε τα πολιτικοοικονομικά συστήματα αξιών, όπως και κάθε σύστημα και φυσικά την ανθρώπινη γλώσσα.

Συνήθως, εξελικτικές πορείες προς την πρόοδο επιφέρουν στάσεις και ενέργειες ανυπακοής, αλλά και ιδεολογικής αντιπαράθεσης όταν οι ιδεολογίες ανανεώνονται και εμπλουτίζονται με νέες ιδέες προσαρμοσμένες στις εξελίξεις γενικότερα, που καθορίζουν οι νέες φιλοσοφικές αντιλήψεις και η επιστημονική πρόοδος.

Ως καλλιτέχνης από νωρίς κατάλαβα ότι η πολιτική ανυπακοή είναι δύναμη που προκαλεί δονήσεις και ανησυχία στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα αξιών και κάποιες φορές επιφέρει ή δρομολογεί ουσιαστικές μεταβολές. Στις τέχνες η ανυπακοή είναι σχεδόν μονόδρομος όταν ο καλλιτέχνης θέλει να αποκτήσει το δικό του ξεχωριστό πρόσωπο είτε ως δημιουργός είτε ως ερμηνευτής.
Τα παραδείγματα ιδιαίτερα στην τέχνη της μουσικής είναι σε όλα τα είδη, από την απλή λαϊκή μουσική μέχρι τη συμφωνική.

Σπάνια η ανυπακοή έχει αποτελέσματα αρνητικά. Λειτουργεί συνήθως ως δύναμη προόδου.
Ως καλλιτέχνης δημιουργός αυτήν την όψη της ανυπακοής ενστερνίζομαι και εφαρμόζω στη σύνθεση, τόσο στη δημιουργική μου περίοδο στο τραγούδι, όσο και την περίοδο των τελευταίων δεκαετιών στο χώρο ης συμφωνικής μουσικής.

Θα αναφέρω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα ανυπακοής μου ως δημιουργού στις δύο περιόδους, που ίσως είναι διαφωτιστικά των απόψεών μου.

Στα τραγούδια μου η ανυπακοή έβγαινε μέσα από το νόημα των στίχων των τραγουδιών μου. Και από αυτή την άποψη τα τραγούδια μου ακουμπάνε καθαρά στην πολιτική ανυπακοή. Θυμίζω ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ με το τραγούδι «Όχι δεν πουλάμε» και τους ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ με το τραγούδι «Αρνούμαι να πεθάνω», ως μια προκαταβολή ανυπακοής τότε στη φήμη δημιουργίας πυρηνικού εργοστασίου στην Κάρυστο, αιτιολογώντας την ανυπακοή μου στο πρώτο πυρηνικό ατύχημα στην Πενσιλβάνια. Φυσικά από ένστικτο η ανυπακοή με οδήγησε στην οικολογία, που την εξέφρασα με έναν ολόκληρο δίσκο ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ. Ήθελα με αυτή την προκαταβολή ανυπακοής να αναδείξω τη μεγαλύτερη ίσως απειλή για τον άνθρωπο, που είναι η οικολογική καταστροφή του πλανήτη μας. Από την άποψη της μουσικής τα τραγούδια μου ακουμπάνε στην μουσική ανυπακοή, καθώς βρήκα έναν δικό μου τρόπο μουσικής έκφρασης. Και αυτό το πέτυχα τραγουδώντας τη μουσική του εκφερόμενου λόγου των τραγουδιών μου, δηλαδή την πηγή της Ελληνικής Μουσικής Γλώσσας. Έκανα το αυτονόητο να τραγουδήσω στη μητρική μουσική γλώσσα του λαού μας, μη υπακούοντας σε όσους ήχους και ακούσματα, τότε στη μεταπολίτευση, δημιούργησαν καθεστώς από αισθητικής άποψης, δηλαδή χωρίς να παρασυρθώ από όσα τότε έλαμπαν ως χρυσός, και κάποια πράγματι ήταν, αλλά να κάνω το δικό μου μέταλλο, πέταλο στην πορεία του λαού για πρόοδο.

Στην περίοδο που ασχολούμαι με τη συμφωνική μουσική, πολλά από τα στοιχεία της ανυπακοής στο αντίστοιχο σήμερα μουσικό κατεστημένο, παρατηρώ ότι υπήρχαν εν σπέρματι στη δημιουργική μουσική μου προσπάθεια στα χρόνια της νεότητάς μου, όταν ο καλλιτέχνης πρέπει να αφήνει τον εαυτό του να διαμορφώσει τη βάση της προσωπικής του μουσική ς ιδιολέκτου. Και για να το πετύχει αυτό πρέπει να εκτεθεί στην ευεργετική ακτινοβολία των ξεχωριστών μουσικών δημιουργημάτων, τα οποία κεντημένα στο χέρι του πρωτομάστορα λαού μας λάμπουν και φωτίζουν την ψυχή του νέου ανθρώπου.

Αργότερα όταν είδα την επιτυχία των έργων μου, παρά τις αντιδράσεις της συντήρησης στο περιεχόμενο των τραγουδιών μου, χάρηκα που κάποιες από τις απόψεις μου εκφράζονταν στα κείμενα θεωρητικών της ανυπακοής όπως αυτές του πατέρα της ανυπακοής Henry David Thoreau που έγραφε, μεταξύ άλλων, «…ότι δεν υπηρετεί κανείς τη χώρα του με το να καταπιέζει την ηθική του συνείδηση και να υπακούει στους ανήθικους νόμους. Αντιθέτως, η χώρα χρειάζεται συνειδήσεις και όχι ασυνείδητα ρομπότ».

Γενικότερα η ανυπακοή στη συμφωνική μουσική εκδηλώνεται με τρόπους και αποτελέσματα που θα είχαν ενδιαφέρον να τα μελετήσουν όσοι χρησιμοποιούν την πολιτική ανυπακοή. Η δική μου ανυπακοή είναι δημιουργική, όχι μηδενιστική.

Σήμερα η ανυπακοή ως άρνηση στην τήρηση ορισμένων νόμων, απαιτήσεων και εντολών διάφορων εξουσιών λειτουργεί ή δύναται να λειτουργήσει άλλοτε ως ανατρεπτική δύναμη και άλλοτε ως συμπληρωματική πολιτική ενέργεια.

Επίσης δύναται να χρησιμοποιηθεί και ως δύναμη συσπείρωσης λαϊκών μαζών για την υποστήριξη πολιτικοοικονομικών αντιλήψεων και ιδεολογιών, που αντιμάχονται ολοκληρωτικά καθεστώτα ή και εξουσίες με δημοκρατική επίφαση.

Πολλές φορές η ανυπακοή προκαλεί τις εξουσίες σε επεμβάσεις καταστολής που καταλήγουν σε συγκρούσεις. Οι ενέργειες αυτές έχουν προσθετικές ιδιότητες εκατέρωθεν. Και όταν η ανυπακοή έχει διάρκεια προκαλεί μεταβολές στο σύστημα αξιών με το οποίο συγκρούεται.
Σε κάποια συστήματα οι μεταβολές αυτές υπακούουν σε νόμους οι οποίοι πολλές φορές δεν ελέγχονται από τους χρήστες και τους διαχειριστές αυτών των συστημάτων, παρόλο που εφαρμόζονται μη συνειδητά από αυτούς.

Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται στη μουσική και σε κάθε άλλη γλώσσα, και σε κάποιο βαθμό, σε κάθε άλλο σύστημα αξιών. Στις τέχνες, όπου ο άνθρωπος μετέχει ενεργότερα με τη μελέτη, τη φαντασία και την έρευνα, οι εξελίξεις υπακούουν σε κοινωνικούς νόμους ή και σε ενσυνείδητες επιλογές με συνέπεια να επηρεάζεται η γενική μορφή του εξελισσόμενου συστήματος.
Τέτοιες «ανατροπές» όπως αυτή στη μουσική, ως αποτέλεσμα ανυπακοής, και με τόσο ευεργετικές συνέπειες για τη μουσική, θα ήταν χρήσιμο να αναζητηθούν για να εφαρμοστούν και σε πολιτικοοικονομικά συστήματα αξιών. Μια τέτοια επιτυχία θα αναγόρευε την ανυπακοή στην κορυφή της φιλοσοφικής μας θεώρησης. Και θα ήταν αποκαλυπτική της προκατάληψης που υπάρχει γι’ αυτήν και ένα ξέπλυμα από όσα αρνητικά της αποδίδουν ως έννοια και πράξη, όσοι την απεχθάνονται, την αποκρούουν και την πολεμούν.


Πηγή:www.freedomtv.gr/post.php?p=26